Đội quy tập hài cốt liệt sĩ K52: 15 năm, một hành trình thầm lặng

Trải qua 15 năm thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng trên đất  Campuchia, Đội quy tập và tìm kiếm hài cốt liệt sĩ K52, thuộc Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Gia Lai đã “đưa” hàng nghìn liệt sĩ trở về quê hương. 15 năm với những hành trình gian khó và hiểm nguy, nhưng cán bộ, chiến sĩ  Đội quy tập và tìm kiếm hài cốt liệt sĩ K52 vẫn vượt qua, thầm lặng thực hiện nhiệm vụ đưa các anh về đất mẹ quê hương.

Các cán bộ chiến sĩ K52 làm nhiệm vụ ở đất Bạn Campuchia. (Ảnh do đội K52 cung cấp)

Trung Tá Nguyễn Trường Toàn, Đội phó Đội K52 cho biết, 15 năm qua, để tìm và đưa 1315 liệt sĩ “trở về” quê hương, Đội đã hành quân đến gần 1 nghìn buôn, làng, phum, sóc; đào gần 7 chục nghìn mét khối đất ở vùng đông bắc Campuchia. 

Trong điều kiện tài liệu, thông tin về nơi chôn cất các liệt sĩ của ta rất nghèo nàn, bản đồ thời chiến sai lệch với bản đồ hiện nay, công việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở mênh mông núi rừng Campuchia hết sức gian nan: “Càng ngày càng khó. Nên trăn trở của đội chúng tôi là muốn tìm càng nhanh càng tốt, chứ để kéo dài thì đia hình thay đổi nhiều là không thể xác định được vị trí. Số lượng hài cốt liệt sĩ của Quân tình nguyện Việt Nam nằm trên đất bạn Campuchia hiện nay còn tương đối nhiều, nằm rải rác ở các địa bàn. 

Bên Campuchia thì địa hình hiện nay thay đổi rất là nhiều. Người ta phát nương làm rẫy, thời tiết nắng mưa thay đổi hiện trạng, nên việc tìm kiếm hiện nay gặp rất nhiều khó khăn. Do trước kia xác định tọa độ bản đồ cũ, hiện nay là đối chiếu cái mới thì nó sai lệch rất là nhiều”.

6 tháng mùa khô tìm kiếm là chừng ấy thời gian cán bộ, chiến sĩ K52 ăn rừng, ngủ võng. Rắn độc, bọ cạp,… bò vào doanh trại đóng quân, chui vào chăn, màn, ba lô quần áo là chuyện thường tình. Mùa khô, nhiệt độ từ 38 đến 40 độ C, những chuyến tìm kiếm trong rừng, không có nguồn nước, các anh phải ăn lá me rừng, thậm chí thấy những vũng, sình lầy, phải dùng phèn đánh nước trong để uống chống khát. 

Nhắc lại những kỷ niệm của những tháng mùa khô thiếu nước, Thượng úy Phạm Thanh Hồng, một thành viên của đội K52 kể lại: “Nhiều khi mình đang sinh hoạt khu vực theo nguồn thông tin là xa nguồn nước. Nhiều khi là nước sinh hoạt, nấu ăn, tắm rửa rất khó khăn. Nước bẩn, nước đọng trong các hố đọng, hố tù. Lúc đó mình phải xử lý bằng phèn, đánh ra nước trong để ăn uống. 

Trước khi đi làm nhiệm vụ cao cả này, với công tác giáo dục chiến sĩ, thì được thủ trưởng, phòng, đội thường xuyên động viên anh em cố gắng. Mình là thế hệ sau mình phải tìm được cho ra các bác. Chứ để các bác nằm ở đất bạn thì chúng ta rất là có lỗi với các bác”.

Nhưng giây phút thiêng liêng, hạnh phúc nhất đối với cán bộ, chiến sĩ K52 là lúc tìm thấy xương cốt liệt sĩ. Đại tá Vũ Văn Sơn, Đội trưởng Đội K52 kể rằng, có những khi, cả nhóm đào cả ngày, lật tung cả sào đất, nhưng khi tìm thấy hài cốt thì mệt nhọc dường như tan biến, ai cũng mừng rớt nước mắt, bởi lại có thêm 1 liệt sĩ chuẩn bị được trở về quê hương đất mẹ yên nghỉ. 

Có lần, xác định được vị trí hài cốt liệt sĩ đang nằm dưới móng nhà của người dân Campuchia, dù mất nửa tháng trời làm công tác dân vận để thỏa thuận di dời nhà và đền bù,…các anh cũng quyết tâm làm cho kỳ được. Một lần khác, trên đường mang hài cốt liệt sĩ trở về doanh trại, cả nhóm gặp mưa, không ai bảo ai, chiếc áo mưa duy nhất, các anh dành để che chắn cho hài cốt liệt sĩ. 

Mỗi khi tìm thấy hài cốt liệt sĩ, tất cả mọi người đều cẩn trọng từng mũi xẻng, nhát cuốc, cẩn trọng nhặt từng mẩu xương, chiếc cúc áo, từng chiếc thắt lưng,… rồi gói ghém cẩn thẩn.

15 năm làm công việc quy tập, tìm kiếm và hồi hương các liệt sĩ, Đội K52 đã đưa hàng nghìn liệt sĩ hồi hương và còn có nhiều việc làm giúp khác thắt chặt mối quan hệ hữu hảo giữa 2 dân tộc Việt Nam và Campuchia. Tại gần 1 nghìn phum, sóc nơi đóng quân, các anh đã tổ chức khám chữa bệnh và cấp thuốc cho hơn 3.400 lượt người, sơ cứu những ca bệnh nặng và tai nạn giao thông, cứu đói cho người dân…

Bằng những việc làm cảm động ấy, người dân Campuchia đã không quản ngại băng rừng, vượt suối dẫn đường, giúp các anh hoàn thành nhiệm vụ. Đáng nhớ nhất, có lẽ là kỷ niệm ở tỉnh Preah Vihear, đội K52 đã cảm hóa được một người nguyên là Trung đoàn trưởng Pôn Pốt. Ông này tình nguyện dẫn đội đi tìm thành công 45 bộ hài cốt. 

Đại tá Vũ Văn Sơn, Đội trưởng Đội K52 khẳng định, công việc họ đang làm là công việc rất đỗi nặng nề, nhưng vô cùng vinh quang: “Bản thân tôi có cái trăn trở là làm nhiệm vụ này với đạo lý uống nước nhờ nguồn. Tâm nguyện sao chúng ta đưa được các liệt sĩ đã hi sinh trên đất bạn Campuchia được về nước. Đến này thì chúng ta vẫn tiếp tục thực hiện Đề án 1237. Với nỗ lực này thì tiếp tục thực hiện nhiệm vụ này đến khi nào cơ bản hết không còn mộ liệt sĩ trên đất Campuchia”.

Những việc làm của Đội K52 thể hiện đạo lý “Uống nước nhờ nguồn” nhân văn của dân tộc ta; là nghĩa tình cao đẹp của Quân đội Nhân dân Việt Nam trong hành trình tri ân các anh hùng liệt sĩ./.