Mỹ đang nếm “vị chát” của Mùa Xuân Arab

Vụ Đại sứ Christopher Stevens và 3 nhân viên sứ quán khác thiệt mạng khi Lãnh sứ quán Mỹ tại Benghazi (Libya) bị người biểu tình tấn công và đốt phá là một lời nhắc nhở gây sốc cho Tổng thống Barack Obama rằng, những nỗ lực của Mỹ để lật đổ các chế độ độc tài (theo cách gọi của phương Tây) thông qua phong trào có tên gọi “Mùa Xuân Arab” đã không  mang lại sự ổn định cho khu vực Trung Đông đầy bất ổn này.

Trong một bài viết đăng trên tờ Telegraph, tác giả Con Coughlin cho rằng: Đối với bất cứ ai còn bám víu vào một niềm tin ngây thơ rằng, những thay đổi ấn tượng về chính trị gần đây ở Trung Đông đã làm cho thế giới an toàn hơn, thì vụ tấn công vào Lãnh sứ quán Mỹ tại Libya đúng vào dịp kỷ niệm 11 năm sự kiện 11/9 là một lời thức tỉnh sâu sắc nhất.

Lãnh sứ quán Mỹ tại Benghazi bị tấn công và đốt cháy (Ảnh: AFP)

Xoáy ngầm nguy hiểm bên dưới phong trào “Mùa Xuân Arab”

Theo tác giả Con Coughlin, trong hơn một năm qua, các chính trị gia ở cả hai bờ Đại Tây Dương đã dành sự ủng hộ nhiệt tình của họ để tạo ra sự thay đổi mang tính “địa chấn” trong tầng lớp cầm quyền đã thống trị khu vực Trung Đông trong nhiều thập kỷ. Một loạt các nhà lãnh đạo tại khu vực này đã phải rời bỏ quyền lực, hoặc thông qua sức mạnh của vũ khí, hoặc sức mạnh áp đảo của các cuộc biểu tình.

Tại Washington, ngay từ khi bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống, ông Barack Obama đã tìm kiếm một "khởi đầu mới" cho mối quan hệ của nước Mỹ với thế giới Hồi giáo. Ông Obama đã dành sự hỗ trợ không điều kiện cho những nỗ lực nhằm tạo ra sự thay đổi tại các thủ đô Arab quan trọng, trong đó có việc khuyến khích lật đổ một trong những đồng minh lâu năm của Washington là Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak; cũng như ủng hộ chiến dịch quân sự lật đổ chế độ của Nhà lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi.

Tại London, một lập trường tương tự cũng đã được thông qua bởi Liên minh cầm quyền. Thủ tướng Anh David Cameron và cựu Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã đi đầu trong các nỗ lực của NATO vào năm ngoái nhằm thay đổi chế độ ở Tripoli. Trong khi đó, Ngoại trưởng Anh William Hague thường xuyên rao giảng với các nhân viên tại Bộ Ngoại giao về tầm quan trọng trong việc làm cho thế giới biết  nước Anh đang ủng hộ các nỗ lực cải cách, thay đổi ở Trung Đông.

Tuy nhiên, vụ Đại sứ Mỹ Christopher Stevens và các đồng nghiệp của ông bị sát hại dã man tại thành phố biển Benghazi của Libya đã chứng minh rằng, “làn sóng của sự thay đổi” quét khu vực Trung Đông không phải là không có rủi ro. Hiện vẫn chưa rõ ai là người chịu trách nhiệm về cuộc tấn công vào Lãnh sự quán và sát hại Đại sứ Mỹ, tuy nhiên, tấn bi kịch này cho thấy rõ ràng đang có các “dòng xoáy nguy hiểm” ngay bên dưới phong trào cải cách.

Thời điểm xảy ra vụ tấn công vào Lãnh sứ quán Mỹ tại Libya trùng với thời điểm kỷ niệm 11 năm xảy ra vụ tấn công khủng bố 11/9 vào nước Mỹ nên có nhiều lý do để quy trách nhiệm đứng đằng sau vụ việc này là  tổ chức al-Qaeda. Thật vậy, các quan chức Libya đã nhanh chóng cho rằng, Ansar al-Sharia - một nhóm Hồi giáo cực đoan được cho là có liên kết chặt chẽ với al-Qaeda đã tiến hành vụ tấn công này.

Bên cạnh những ý kiến quy trách nhiệm cho al-Qaeda, cũng có ý kiến khác cho rằng, những người trung thành với ông Gaddafi - hiện vẫn còn hoạt động tại Benghazi đứng đằng sau vụ tấn công này. Ngoài ra, cũng có luồng dư luận khác cho rằng, cuộc tấn công vào Lãnh sứ quán Mỹ đơn giản chỉ là  tác dụng phụ ngoài ý muốn của các cuộc biểu tình chống lại một bộ phim được thực hiện bởi một nhà buôn bất động sản ở California tên là Sam Bacile, trong đó có ý chế giễu Đấng tiên tri Mohammad của người Hồi giáo. Đây cũng là lý do bùng phát biểu tình và các cuộc tấn công Đại sứ quán Mỹ ở Cairo (Ai Cập) và Tunis (Tunisia).

Ông Christopher Stevens là Đại sứ Mỹ đầu tiên thiệt mạng trong khi làm nhiệm vụ kể từ sau vụ Đại sứ Mỹ Adolph Dubs tại Afghanistan bị bắt cóc và sát hại năm 1979. Thông thạo tiếng Arab, ông Stevens là một người ủng hộ nhiệt tình trong việc xây dựng mối quan hệ lâu dài của Mỹ với thế giới Arab. Được cử sang Libya lần thứ hai năm 2011 khi đang diễn ra cuộc nổi dậy chống Gadhafi. Benghazi là thủ đô của phe nổi dậy chống chính quyền Gadhafi nên Đại sứ Mỹ Stevens đặt trụ sở làm việc của mình tại thành phố này.

Việc một người hỗ trợ nhiệt tình cho chế độ mới tại Libya có một kết cục như vậy cho thấy rằng, sự can dự của phương Tây vào khu vực Bắc Phi không phải được tất cả mọi phe phái đánh giá cao. Trong khi chính phủ mới tại Libya được bầu vào tháng Bảy vừa qua nhằm theo đuổi một cuộc đối thoại thân thiện với phương Tây, vẫn còn đó nhiều phe phái, bao gồm cả những người ủng hộ đường lối Hồi giáo cứng rắn, những người muốn đất nước này tiếp tục áp dụng chính sách chống phương Tây, và những người phản đối ảnh hưởng của các cường quốc phương Tây với sự phát triển của đất nước.

Điều này cũng đúng ở nước láng giềng Ai Cập - nơi chính quyền Obama đóng vai trò đi đầu trong việc loại bỏ chế độ của Tổng thống Hosni Mubarak vào năm 2011, đám đông người biểu tình Hồi giáo đã tấn công vào Đại sứ quán Mỹ ở Cairo. Mặc dù cũng như ở Libya, chính phủ Ai Cập mới của Tổng thống Mohamed Mursi nói rằng, họ muốn duy trì quan hệ thân thiện với phương Tây, ông Mursi cũng khó có thể đưa ra một giải pháp thỏa đáng để giải quyết các cuộc biểu tình chống Mỹ có thể dẫn tới kết cục như ở Benghazi.

Người biểu tình tấn công Đại sứ quán Mỹ tại Cairo (Ảnh: Reuters)

Khó khăn với ông Obama trước kỳ bầu cử Tổng thống

Vụ Đại sứ Stevens và 3 nhân viên sứ quán khác của Mỹ bị sát hại ở Benghazi bởi những người biểu tình Hồi giáo là điều không mong muốn nhất đối với ông Obama khi đang bước vào giai đoạn cuối cùng của chiến dịch tái tranh cử chức Tổng thống Mỹ.

Là một người được xem là ủng hộ nhiệt tình đối với phong trào “Mùa Xuân Arab”, ông Obama sẽ phải đối mặt với các cáo buộc cho rằng, ông đã quá mềm mỏng trong cách tiếp cận với các nhóm Hồi giáo cực đoan. Trên thực tế cho đến nay trong chiến dịch tranh cử, ông Obama đã cố gắng hết sức để tránh thảo luận về các vấn đề khó khăn trong chính sách đối ngoại như chương trình hạt nhân của Iran, hoặc số phận của Afghanistan khi quân đội Mỹ rút toàn bộ khỏi đất nước này vào cuối năm 2014…

Tổng thống Obama cũng có thể nhận thấy rằng, tại một quốc gia mệt mỏi, kiệt sức sau hơn một thập kỷ tham gia liên tục vào cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan, khó có thể giành được phiếu bầu khi đề cập đến cuộc chiến của Mỹ chống lại các chiến binh Hồi giáo. Tuy nhiên, giống như trường hợp cựu Tổng thống Jimmy Carter khi các nhà ngoại giao Mỹ bị bắt làm con tin ở Iran sau cuộc cách mạng Hồi giáo, công chúng Mỹ đang có mối quan tâm lớn khi đồng bào mình bị đặt vào con đường nguy hiểm. Họ hy vọng các nhà lãnh đạo của mình có các biện pháp cần thiết để bảo đảm an toàn cho các công dân Mỹ.

Ông Jimmy Carter đã bị bật khỏi Nhà Trắng khi không thể giải cứu các con tin Mỹ bị giam cầm ở Iran. Ông Obama có thể cũng phải chịu một số phận tương tự trong cuộc bầu cử Tổng thống vào tháng Mười Một tới đây nếu ông không có phương án thuyết phục được cử tri Mỹ trong việc giải quyết thế hệ Hồi giáo cực đoan mới trong thế giới Arab./.