Dân khiếu nại vượt cấp, nguyên nhân do đâu?

Thực hiện chương trình phối hợp về giám sát nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cơ sở giữa 5 cơ quan gồm Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Bộ Tư pháp, Thanh tra Chính phủ, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam, trong năm 2016, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã triển khai tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý cho người dân ở cả hai trụ sở tiếp công dân Trung ương tại Thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Trong 6 tháng đầu năm 2016, có 243 luật sư đã tham gia tư vấn pháp lý cho dân với hơn 1.600 lượt tư vấn.

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho biết, ở trụ sở tiếp công dân Trung ương, thực tế có tới 60% việc khiếu kiện đã hết thẩm quyền, không đúng pháp luật, chỉ khoảng 40% là khiếu kiện đúng cơ sở. 

PV: Xin ông cho biết những khó khăn mà các luật sư thường gặp phải khi tư vấn tại trụ sở tiếp dân Trung ương là gì?

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh: Trước hết, những vụ việc người dân nhờ luật sư tư vấn thường là những vụ việc phức tạp kéo dài và nhiều cấp đã giải quyết nhưng chưa có kết quả cuối cùng. Hoặc có kết quả rồi nhưng người dân vẫn chưa hài lòng với kết quả đó thì họ nhờ luật sư tư vấn.

Sau một thời gian rất ngắn thì luật sư rất khó có thể đưa ra những tư vấn pháp lý thiết thực hơn với người dân. Chính vì vậy, ở mức độ nào đó người dân có thể hiểu thêm về quyền nghĩa vụ của mình nhưng để họ chấp nhận tư vấn pháp lý của luật sư là rất khó.

Vấn đề thứ hai là sự trợ giúp pháp lý của luật sư tại trụ sở tiếp dân Trung ương chỉ trong một ngày, do đó việc nghiên cứu hồ sơ tìm ra bản chất vụ việc và tìm ra các biện pháp tư vấn pháp lý của luật sư cũng là một việc khó. Luật sư luôn sẵn sàng tư vấn, hướng dẫn cho người dân nhưng để có những tư vấn thiết thực và hiệu quả đảm bảo quyền lợi chính đáng của dân thì không phải luật sư nào cũng có thể làm được.

Khó khăn thứ ba là khi người dân khiếu nại tố cáo tại trụ sở tiếp dân Trung ương, không chỉ có 1-2 người tham gia mà có rất nhiều vụ việc với sự tham gia của số đông người. Do đó sự trợ giúp pháp lý của luật sư tại Trụ sở tiếp công dân Trung ương cũng gặp khó khăn khi phải tiếp rất nhiều người dân đến khiếu nại tố cáo. Ở đây các luật sư cũng chỉ là một bộ phận phối hợp nhưng dù sao chúng tôi cũng nhận thấy để giúp được thêm cho người dân, Liên đoàn Luật sư sẽ có sự bàn bạc với Thanh tra Chính phủ, MTTQ Việt Nam để đưa ra những phương án trợ giúp pháp lý hiệu quả hơn. Đó là đối với những vụ việc khó có thể thành lập Hội đồng tư vấn để đi sâu và làm đến cùng, tư vấn đến tận cùng vụ việc để vừa giúp cho người dân, giúp cho chính quyền.

PV: Qua ý kiến của các Luật sư việc giải quyết khiếu nại tố cáo ở dưới cơ sở vẫn còn những bất hợp lý, cá nhân ông nhận xét như thế nào về ý kiến này?

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh: Việc giải quyết việc khiếu nại tố cáo của người dân ở cơ sở còn tồn tại và tồn đọng nhiều vấn đề. Ở đây có thể do nhiều nguyên nhân.

Thứ nhất là cơ chế, hệ thống pháp luật của chúng ta thường xuyên thay đổi.

Thứ hai là các cấp chính quyền ở một mức độ nào đó cũng có một số người chưa làm đúng trách nhiệm của mình khi giải quyết những vụ việc cho dân. Do đó việc tồn đọng những vụ việc của dân khi người ta khiếu nại vượt cấp là rất khó tránh khỏi.

Thứ 3 là do điều kiện phát triển kinh tế của Việt Nam hiện nay quá nhanh so với những quan hệ pháp lý đang diễn ra.  Khi cơ chế pháp lý thay đổi, cán bộ Nhà nước nhiều khi không nắm bắt hết những thay đổi đó nên khi giải quyết những quyền lợi của người dân vẫn còn những sai sót. Việc giải quyết khiếu nại tố cáo vượt cấp cũng là điều khó tránh khỏi.

Vấn đề đặt ra là các cấp chính quyền, đặc biệt là ở cấp Trung ương phải nhận thức việc giải quyết khiếu nại tố cáo của người dân đã đến mức độ tương đối phức tạp như hiện nay thì phải có một chính sách, một đường lối để giải quyết căn cơ hơn để đảm bảo sự ổn định xã hội cũng như đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người dân, đồng thời đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho Nhà nước. Có như vậy xã hội chúng ta mới phát triển một cách vững bền.

PV: Ông có thể cho biết việc luật sư tham gia vào việc tư vấn, trợ giúp pháp lý giúp cho việc giải quyết khiếu nạo tố cáo được thực hiện tốt hơn?

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh: Theo tôi, việc các luật sư tham gia giải quyết khiếu nại tố cáo tại Trụ sở tiếp dân Trung ương có hiệu quả thiết thực ở một mức độ nhất định. Đó là góp phần làm cho người dân hiểu rõ hơn quyền và nghĩa vụ của mình, để từ đó họ có thể định hướng có thể tiếp tục hoặc không khiếu nại, tố cáo. Mặt khác việc Luật sư tham gia ở Trụ sở tiếp dân Trung ương cũng giúp cho các cơ quan Nhà nước trong việc giảm bớt bức xúc của người dân khi họ đến khiếu nại tố cáo.

Vấn đề nữa là chính các luật sư khi tham gia trợ giúp pháp lý cho người dân họ cũng được nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của mình và ý thức trách nhiệm của mình trong việc phục vụ cộng đồng. Tất nhiên tính hiệu quả, thiết thực theo tôi còn hạn chế. Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố và nguyên nhân khác nhau nhưng tôi hy vọng đội ngũ luật sư cũng đóng góp một phần nào đó vào việc giải quyết khiếu nai tố cáo trong tình hình xã hội chúng ta còn nhiều điều tương đối phức tạp hiện nay.

PV: Qua việc tư vấn của các luật sư, người dân có thêm tự tin hơn khi gặp gỡ các cơ quan chức năng, thưa ông?

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh: Bản thân tôi đã xuống trụ sở tiếp dân Trung ương và tiếp xúc  với người dân. Khi chúng tôi trao đổi với họ, thực tế họ cởi mở hơn khi giãi bày với các luật sư hơn. Khi các luật sư đưa ra những giải thích tư vấn pháp luật  thì người dân bày tỏ sự tin tưởng cũng như cởi mở hơn khi tiếp thu những tư vấn của chúng tôi so với những tư vấn của cơ quan Nhà nước ngay tại Trụ sở tiếp dân Trung ương. Khi chúng tôi giải thích cho họ, thì thái độ tiếp nhận của họ ít dè dặt và khó khăn hơn khi họ tiếp xúc với cơ quan Nhà nước.

Do đó, vai trò của luật sư được thể hiện ở chỗ rằng nếu luật sư có phương pháp, trách nhiệm và thể hiện được tấm lòng, niềm tin của mình đối với người dân thì người dân cũng rất tin sự tư vấn của các luật sư.

PV: Vậy Liên đoàn luật sư có kế hoạch gì để mở rộng sự tư vấn pháp lý miễn phí cho người dân trong thời gian tới, thưa ông?

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh: Để hoạt động này thiết thực hiệu quả hơn, chúng tôi đề nghị Trụ sở tiếp dân Trung ương phối hợp chặt chẽ hơn với Liên đoàn Luật sư trong việc thông tin sớm những vụ việc phức tạp người dân khiếu kiện kéo dài để Liên đoàn Luật sư có thể phối hợp để khi giải thích, tư vấn cho người dân thiết thực và hiệu quả hơn.

Liên đoàn Luật sư cũng đề xuất lựa chọn một số vụ việc phức tạp kéo dài, người dân đã đi nhiều cấp, nhiều cơ quan thì Liên đoàn Luật sư sẽ thành lập một nhóm, tổ công tác để có thể mổ xẻ những vụ việc này. Hội đồng tư vấn sẽ đưa ra những lời tư vấn không chỉ cho dân mà cả cơ quan Nhà nước cần phải giải quyết vụ việc như thế nào để giải quyết dứt điểm, tạo lập niềm tin của người dân.

 Nếu người dân đúng phải cương quyết bảo vệ. Còn nếu người dân sai, không đúng hoặc là hết thẩm quyền thì chúng ta cũng giải thích giải quyết dứt điểm, rõ ràng cho người dân để họ biết được rằng họ không còn cửa nào nữa để khiếu nại.

Còn nếu Nhà nước đúng chúng ta cũng phải kiên quyết bảo vệ nhưng nếu có một số cơ quan Nhà nước, một số cán bộ có những sai sót trong việc giải quyết thì chúng ta phải có kiến nghị. Những kiến nghị này phải thực sự mạnh mẽ để các cấp có thẩm quyền giải quyết dứt điểm việc này.

PV: Xin cảm ơn ông./.