Cứu sống bệnh nhân ngừng thở bằng kỹ thuật hạ thân nhiệt

Bệnh viện Bạch Mai vừa thực hiện thành công kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy cứu sống bệnh nhân Nguyễn Thị X…82 tuổi, ở TP Yên Bái bị hôn mê sau ngừng tuần hoàn (bệnh ngừng tim, ngưng thở). Bệnh nhân X là một trong số 10 bệnh nhân được Bệnh viện Bạch Mai thực hiện kỹ thuật này, tính từ tháng 5 đến nay.

Bệnh nhân (BN) Nguyễn Thị X…82 tuổi được chuyển đến Khoa cấp cứu A9 vào hồi 20h, ngày 24/4/2015 trong tình trạng ngừng thở, ngừng tim, ngay từ lúc vào, các bác sỹ, điều dưỡng của khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai đã nhanh chóng tiến hành cấp cứu ngừng tuần hoàn cho bệnh nhân, sau khi cấp cứu, mặc dù BN phục hồi nhịp tim và huyết áp (HA) nhưng vẫn hôn mê sâu do thương tổn não sau ngừng tuần hoàn, ngay sau đó BN đã được tiến hành kỹ thuật hạ thân nhiệt để bảo vệ não cho bệnh nhân.

Sau liệu trình 24h hạ thân nhiệt chỉ huy, huyết áp của bệnh nhân đã ổn định hơn, có nhịp tự thở, ý thức cải thiện tốt hơn. Ngày thứ 3 sau can thiệp kỹ thuật BN đã mở mắt và há miệng theo lệnh. Đến nay, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân ổn định, tỉnh táo, tiếp xúc tốt, phục hồi vận động.

Bệnh nhân nằm điều trị tại Khoa cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai

Ngừng tim trên 3 phút không được cấp cứu kịp thời sẽ tử vong

Ngừng thở, ngừng tim là hậu quả của nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau, như (ngạt và thiếu oxy ở trẻ sơ sinh, chấn thương sọ não đụng giập lan toả, đột quỵ thiếu máu lớn, xuất huyết não, nhồi máu cơ tim, suy hô hấp…).

Tình huống nguy hiểm này có thể xảy ra mọi lúc, mọi nơi như đang làm việc trên cánh đồng, đang tập thể dục buổi sáng hoặc đang làm việc ở công sở, ở sân vận động, trong bệnh viện… Bệnh nhân nếu không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn tới tử vong. 

Bác sĩ Nguyễn Hữu Quân, Khoa cấp cứu A9 (BV Bạch Mai) cho biết: về mặt lý thuyết, việc ngừng tim trên 3 phút nếu không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Đối với những bệnh nhân bị ngừng tim, dù cấp cứu ngừng tim thành công, tim đập trở lại, phục hồi được mạch huyết áp tỉ lệ sống sót cũng chỉ dưới 10% (ngay cả những nước có hệ thống y tế hiện đại).

Theo BS Nguyễn Hữu Quân, tại Việt Nam, tỉ lệ cứu sống bệnh nhân ngừng tim ngoài cộng đồng thấp hơn rất nhiều (cơ hội cứu sống có thể chỉ từ 1-2%). Nguyên nhân bởi vì trong khi ngừng tim, não không có máu nuôi dưỡng bị tổn thương nặng nề. Các phản ứng có hại do thiếu máu não gây ra tiếp tục gây huỷ hoại tế bào não mặc dù đã phục hồi được máu lên não. Hậu quả là não sẽ bị phù nề, viêm, và hoại tử dẫn tới chết não và tử vong.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Quân, Khoa cấp cứu A9 (BV Bạch Mai) đang khám bệnh cho bệnh nhân

Đối với các bệnh nhân được cứu sống sau ngừng tuần hoàn thường để lại di chứng tổn thương não rất nặng nề. Mức độ nhẹ là mất trí nhớ, liệt nửa người, co giật, động kinh.

Mức độ nặng là liệt toàn thân, nằm tại chỗ, hôn mê (sống thực vật). Hậu quả sẽ làm tăng gánh nặng chăm sóc, chi phí lên gia đình và xã hội. Điều này vẫn xảy ra, mặc dù các bệnh nhân này đã được cấp cứu kịp thời đúng cách bằng các biện pháp tích cực như cấp cứu ngừng tim, thở máy, cung cấp oxy, dinh dưỡng.

Kỹ thuật hạ thân nhiệt là gì?

Sau khi bị ngừng tim, bệnh nhân đã được cấp cứu thành công, tim đã đập trở lại, có mạch và huyết áp nhưng bệnh nhân vẫn không tỉnh ra. Người ta sẽ tiến hành biện pháp làm hạ nhiệt độ cơ thể bệnh nhân. Các biện pháp thông thường như chườm đá, truyền nước lạnh..có thể áp dụng tuy nhiên biện pháp này sẽ không kiểm soát được nhiệt độ một cách chính xác nên hiệu quả rất hạn chế. Tốc độ làm lạnh và tốc độ làm ấm bệnh nhân là cực kỳ quan trọng mà chúng ta không thể làm bằng phương pháp thông thường phải làm bằng một thiết bị đặc biệt để kiểm soát thân nhiệt.

Tại khoa Cấp cứu A9 các bác sĩ đã sử dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt nội mạch tiên tiến, với một thiết bị hạ thân nhiệt đặc biệt, người ta sẽ đưa một ống thông chuyên biệt vào mạch máu của bệnh nhân và từ đó tiến hành hạ thân nhiệt điều trị. Thông thường quá trình điều trị sẽ đưa nhiệt độ cơ thể của bệnh nhân xuống 33⁰C (ở người bình thường 36,5 - 37⁰C). Sau đó máu sẽ duy trì ở nhiệt độ này trong vòng 24 giờ để giúp cho các tế bào não hồi phục. Sau 24 giờ, máy sẽ làm ấm bệnh nhân theo chương trình rất chặt chẽ nâng dần nhiệt độ bệnh nhân 0,25⁰C/h cho tới khi đạt nhiệt độ bình thường. Khi nhiệt độ bệnh nhân hạ xuống, não sẽ bớt phù hơn, bớt viêm và tưới máu não, cung cấp oxy tốt hơn, cải thiện tình trạng độc tế bào não từ đó các tế bào não sẽ hồi phục rất ngoạn mục.

 Phương pháp hạ thân nhiệt giảm tỷ lệ tử vong

Thông thường điều trị phục hồi não sau cấp cứu ngừng tim thành công là dùng thuốc an thần, thở máy để giảm phù não và kiểm soát tốt huyết áp. Hạ thân nhiệt là phương pháp điều trị bổ trợ cho các phương pháp cấp cứu khác được tốt hơn, giúp cải thiện tỉ lệ tử vong và biến chứng. 

BS Quân khuyên rằng: “Thời gian vàng và thời gian tốt nhất để cho người bệnh tiến hành kỹ thuật hạ thân nhiệt là trước 6 giờ. Nếu bệnh nhân đưa vào cấp cứu sau 6 tiếng hiệu quả sẽ không như mong muốn”.

TS. Nguyễn Văn Chi, Phó trưởng khoa Cấp cứu A9 (Bệnh viện Bạch Mai)

Trên thực tế, cấp cứu ngừng tim bằng phương pháp hạ thân nhiệt đã được thực hiện thường xuyên trên thế giới. Dùng phương pháp này giảm tỉ lệ tử vong xuống 14% và giảm độ di chứng tàn phế xuống 11%.