8 dấu hiệu nhận biết thông thầu

Theo nghĩa rộng, thông đồng trong đấu thầu được hiểu là hành vi cấu kết giữa các bên có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm làm sai lệch kết quả của hoạt động đấu thầu.

Đó có thể là sự cấu kết giữa các nhà thầu, giữa nhà thầu với chủ đầu tư, bên chào thầu hay với các cơ quan, tổ chức khác có liên quan hoặc các hành vi cấu kết khác. Hành vi cấu kết giữa các bên dự thầu bị cấm theo quy định của pháp luật cạnh tranh và đấu thầu.

Theo ông Phùng Văn Thành, Phòng Điều tra vụ việc hạn chế cạnh tranh (Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương (VCA)), để phát hiện được hành vi cấu kết giữa các bên dự thầu cũng không hề đơn giản. Theo kinh nghiệm của các cơ quan cạnh tranh trên thế giới, có 8 dấu hiệu cơ bản có thể giúp phát hiện và nhận biết hành vi thông thầu.

Thứ nhất, giá dự thầu cao một cách đáng ngờ: Nếu như tất cả hoặc hầu hết các bên dự thầu đưa ra mức giá cao hơn so với những lần đấu thầu trước, hoặc giá của hàng hoá, dịch vụ trong hồ sơ dự thầu cao hơn so với bảng giá công bố của công ty, hoặc giá dự thầu cao hơn một cách đáng kể và phi lý hoặc không lý giải nổi so với chi phí ước tính thì rất có thể đang tồn tại một sự cấu kết hay thông đồng giữa các bên dự thầu.

Tình huống này còn được biết đến như một dạng đấu thầu hình thức, nghĩa là có một số doanh nghiệp chỉ tham gia đấu thầu để cho có về mặt hình thức trong khi biết rõ đã có doanh nghiệp khác gửi hồ sơ dự thầu có tính cạnh tranh hơn.

Thứ hai, có sự bất nhất về giá dự thầu một cách đáng ngờ: Nếu một doanh nghiệp có sự bất nhất về giá giữa những lần tham gia đấu thầu, đưa ra giá dự thầu cao hơn một cách đáng kể so với những lần khác mà không được giải thích bằng những lý do rõ ràng. Ví dụ, có sự khác biệt về chi phí, thì rất có thể đang tồn tại một thoả thuận thông thầu. Trong trường hợp này thường là các bên trong thoả thuận đã xác định rõ bên thắng thầu.

Thứ ba, giá dự thầu có sự khác biệt lớn một cách đáng ngờ: Nếu giá dự thầu của bên thắng thầu đưa ra so với giá dự thầu của các bên dự thầu khác có sự chênh lệch lớn một cách vô lý thì rất có thể đã hình thành một thoả thuận thông thầu nhằm nâng giá thầu giữa một số doanh nghiệp trong ngành.

Doanh nghiệp trúng thầu có thể bởi không phải là thành viên tham gia thoả thuận nên đã đưa ra mức giá dự thầu phù hợp và thấp hơn nhiều so với giá dự thầu mà các doanh nghiệp tham gia thoả thuận đã đưa ra.

Thứ tư, giá dự thầu giống nhau một cách đáng ngờ: Nếu như có một số công ty tham gia đấu thầu đưa ra mức giá dự thầu giống hệt nhau hoặc gần giống nhau thì rất có thể những doanh nghiệp này đã có sự thông đồng để cùng san xẻ gói thầu.

Thứ năm, số lượng hồ sơ dự thầu ít một cách đáng ngờ: Nếu như số lượng hồ sơ dự thầu không được như dự tính thì rất có thể đang tồn tại một thoả thuận thông thầu theo cách phân chia thị trường. Theo đó, các bên tham gia thoả thuận đã thống nhất phân chia và không cạnh tranh trực tiếp với nhau trong từng gói thầu hoặc trong một khu vực địa lý nhất định.

Thứ sáu, nhiều hồ sơ dự thầu được lập cẩu thả một cách đáng ngờ: Nếu như hồ sơ thắng thầu là bộ hồ sơ duy nhất được lập một cách tỉ mỉ, chi tiết, cụ thể và chuyên nghiệp trong khi nhiều hồ sơ dự thầu khác lại thể hiện một sự cẩu thả quá đáng thì rất có thể đã có một sự thông đồng để xác định trước bên thắng thầu.

Trong trường hợp này chỉ có duy nhất bên được xác định thắng thầu đã thực sự bỏ công sức, nguồn lực trong việc lập hồ sơ dự thầu.

Thứ bảy, cách hành văn hoặc sai sót giống nhau một cách đáng ngờ: Nếu như các hồ sơ dự thầu có cách hành văn, có sự sai sót giống nhau một cách đáng ngờ hoặc cách đặt vấn đề giống nhau một cách đáng ngờ thì rất có thể các bên đã có sự thông đồng.

Khi đó có cần chú ý những tình tiết như tiêu đề, câu văn giống hệt nhau, các lỗi chính tả hay sai sót trong tính toán số liệu giống hệt nhau, có các chú thích, ghi chú giống hệt nhau, cách định dạng hồ sơ giống nhau. Nếu sự giống nhau càng nhiều thì càng chắc chắn về một hành vi thoả thuận thông thầu.

Thứ tám, những hợp đồng thầu phụ đáng ngờ: Nếu bên thắng thầu chỉ định, san xẻ gói thầu hoặc ký hợp đồng thầu phụ với các doanh nghiệp đối thủ đã tham gia dự thầu (và đưa ra giá dự thầu cao hơn) thì rất có thể đã có một thoả thuận thông thầu.

Trong trường hợp này, các bên trong thoả thuận có thể đã thống nhất rằng doanh nghiệp thắng thầu sẽ phải trả ơn cho các bên còn lại bằng các hợp đồng thầu phụ./.