"Phải bảo tồn Phố cổ Hà Nội như một bảo tàng sống"

Phải coi Phố cổ Hà Nội như một cơ thể sống và việc bảo tồn, phát huy giá trị của di sản quí giá này phải hết sức linh hoạt. Giáo sư - Tiến sĩ - Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính - Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia trao đổi với phóng viên VOV về vấn đề này.

Giáo sư - Tiến sĩ - Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính

PV: Xin GS phân tích sự khác nhau giữa việc bảo tồn Phố cổ Hà Nội - di sản đô thị và việc bảo tồn các di sản văn hóa - lịch sử thông thường khác?

GS Hoàng Đạo Kính: Bảo tồn một di sản đô thị phải khác với việc bảo tồn một di tích. Một di tích lịch sử hoặc văn hóa thì phải bảo tồn nguyên vẹn, tức là nó thế nào thì ta giữ nó như thế. Trong khi đó, một di sản đô thị cần phải bảo tồn trong sự kết hợp với phát triển, sự cân bằng với phát triển. Nếu không tính sự phát triển trong bảo tồn thì bảo tồn trở thành vô nghĩa.

Những di sản như khu Phố cổ Hà Nội có hàng vạn người đang sống, đang sinh hoạt, giao lưu, buôn bán… Cuộc sống luôn biến đổi, vì thế, nếu chúng ta chỉ đặt vấn đề bảo tồn, tách ra khỏi sự phát triển thì vô hình chung đã làm thắt lại dòng chảy tự nhiên của cuộc sống đô thị. Cho nên, ngoài việc giữ lại những giá trị lịch sử, văn hóa của đô thị cổ thì cần phải thì cần phải mở đường cho nó vào cuộc sống hôm nay.

Đền Bạch Mã (Hàng Buồm) là một trong những di tích của Phố cổ Hà Nội

Chỉ có bảo tồn theo hướng hiện đại hóa, đảm bảo quyền lợi cho cuộc sống của người dân, biến bảo tồn thành động lực để đô thị phát triển, kết hợp với du lịch, các hoạt động văn hóa… mới làm cho di sản Phố Cổ tiếp tục sống và còn được bổ sung giá trị mới. Tôi cho rằng, không thể giữ một di sản đô thị như một bảo tàng, nếu vậy thì sẽ dẫn tới sự tàn lụi của những thiết chế di sản đô thị.

PV: Vì thế, GS thường nhấn mạnh phải bảo tồn Phố cổ Hà Nội như một bảo tàng sống?

GS Hoàng Đạo Kính: Bảo tồn phải đi ra từ cuộc sống, và nhu cầu cuộc sống cũng là nguyên cớ để bảo tồn. Nếu bảo tồn không đáp ứng nhu cầu cuộc sống thì đó là một bảo tồn vô duyên, không khả thi.

Hàng chục năm trước, chúng ta tuyệt đối hóa khái niệm bảo tồn, làm cho bảo tồn các di tích không khả thi. Bây giờ thì chúng ta nhận thức khu Phố cổ Hà Nội là một di sản sống và chấp nhận việc bảo tồn kết hợp với hiện đại hóa thì Phố Cổ mới có sức hút du lịch. Hiện nay, du khách đến Hà Nội sẽ đến với Phố cổ đầu tiên, bởi nơi đó đã trở thành một không gian truyền thống, đang chuyển đổi để có vị trí trong cuộc sống hôm nay. Tức là, Phố cổ đang nhận ra điều phải làm và đang tự tìm cho một cách thức tồn tại mới.

Bức tranh Phố cổ Hà Nội ghép bằng gốm Phù Lãng

PV: Hội An cũng là một di sản đô thị, việc bảo tồn đô thị cổ Hội An có điểm nào khác biệt với Khu Phố cổ Hà Nội?

GS Hoàng Đạo Kính: Hội An và Hà Nội dù là những di sản đô thị nhưng rất khác nhau. Hội An là một cơ thể đô thị trọn vẹn, thống nhất về phương diện kiến trúc. Hàng trăm, hàng nghìn nhà ở Hội An đều là những nhà cũ hoặc cổ, chưa bị biến đổi, không phải là chốn năng động, tấp nập như Phố cổ Hà Nội.

Phố cổ Hà Nội là một thiết chế đô thị năng động, giống như một đại siêu thị. Những hoạt động kinh tế và sự biến đổi càng ngày càng mạnh mẽ. Đương nhiên, Phố cổ Hà Nội không giữ được vẻ cổ kính như Hội An, giá trị của nó chính là không gian truyền thống kết hợp với sự hiện hữu của nhà cổ, nhà cũ, nhà mới rồi rất mới nữa. Điều quan trọng ở Hà Nội là giữ được bầu không khí đô thị, không gian chuyên biệt, phố thị truyền thống, nhưng không gian này là không gian mở, và bài toán bảo tồn là bài toán mở.

PV: Điều này đòi hỏi các nhà quản lý Phố cổ Hà Nội phải có sự linh hoạt?

GS Hoàng Đạo Kính: Những nhà quản lý phải rất hiểu cuộc sống từ trong ra, từ ngoài vào của khu Phố cổ, phải rất hiểu, phải hiểu thật sâu sắc. Chỉ áp đặt thì không bao giờ giữ được Phố cổ Hà Nội. Ở Hà Nội, từng mét vuông đất đều sinh lời, hàng nghìn bài toán đặt ra để giữ gìn Phố cổ. Một giải pháp thẳng thừng, cực đoan là kẻ thù của việc duy trì khu Phố cổ Hà Nội.

PV: Xin cảm ơn ông./.