Hợp tác xã trá hình phải tự chuyển đổi thành doanh nghiệp

Sáng 9/11, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Tọa đàm về Dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) nhằm tiếp tục hoàn chỉnh dự án Luật còn ý kiến băn khoăn. Dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi) được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XII và kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIII.  Trong kỳ họp thứ 4, khóa XIII, Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về nội dung này. 

Các vấn đề  đại biểu còn băn khoăn là định nghĩa HTX trong Luật sửa đổi không qui định HTX là lạo hình doanh nghiệp thì có phù hợp Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX; HTX được cung cấp sản phẩm rộng rãi ra thị trường; Tại sao phải có chính sách hỗ trợ, ưu đãi dành riêng cho HTX.  Quy định cụ thể chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước đối với HTX.

Tại cuộc tọa đàm, dưới các góc độ khác nhau, các chuyên gia đánh giá, nhìn nhận một cách khoa học và khách quan nhất các ý kiến còn băn khoăn. 

Các chuyên gia nêu ý kiến tại buổi tọa đàm

Đại diện Ban soạn thảo Luật, cùng các chuyên gia và các nhà nghiên cứu đã làm rõ về định nghĩa và bản chất của HTX. Theo đó, ngoại trừ doanh nghiệp tư nhân, HTX và các loại hình doanh nghiệp đều là các tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân. HTX cũng phải được quản trị như doanh nghiệp. Tuy nhiên, HTX có những đặc điểm riêng khác doanh nghiệp là tối đã hóa lợi ích của cho thành viên. Và hoạt động của HTX có thể đem lại lợi nhuận cho các thành viên nhưng đó chỉ là phương tiện để HTX thực hiện mục tiêu tối đa hóa lợi ích cho thành viên và qua đó để tối đa hóa lợi nhuận cho từng thành viên. Khi cần thiết HTX cũng có thể thành lập doanh nghiệp trực thuộc để phục vụ nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của xã viên…

Ngoài ra, tài sản không chia là một đặc trưng chỉ có ở HTX với mục đích phục vụ cộng đồng thành viên mà doanh nghiệp không thể có được. Chia sẻ vấn đề này chuyên gia  nghiên cứu về HTX nêu đây là quan điểm phù hợp với quốc tế bởi mục đích của hợp tác xã là giúp các thành viên phát triển, trong trường hợp HTX phải giải tán, phá sản thì còn đâu tài sản để phân chia.

Các chuyên gia cũng khẳng định: Bản chất HTX được thể hiện tại định nghĩa HTX nêu trong dự luật  và các điều của dự thảo Luật là đúng với tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX.

Các diễn giả nhấn mạnh, theo Hiến pháp và Luật Doanh nghiệp không có quy định loại hình doanh nghiệp tập thể hay doanh nghiệp đặc thù. Nếu quy định HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp là chưa thể hiện rõ bản chất HTX, nhất là đặc trưng phục vụ thành viên của HTX… chưa thể hiện đầy đủ nội hàm “hợp tác”; lợi ích vai trò người chủ thành viên khi tham gia HTX.

Chuyên gia Đinh Xuân Liêm, người có 30 năm nghiên cứu về HTX khẳng định, Luật Hợp tác xã (sửa đổi) đã tiếp cận sát 7 nguyên tắc của Liên minh HTX quốc tế khuyến cáo.

Thảo luận về ý kiến đề nghị HTX được cung cấp sản phẩm, dịch vụ rộng rãi ra thị trường. Theo Ban soạn thảo, khác với mô hình HTX kiểu cũ, HTX kiểu mới trước hết tập trung cung cấp đầu vào, đầu ra hoặc tạo việc làm cho xã viên (trong khi các thành viên vẫn tự chủ hoạt động sản xuất, kinh doanh), sau đó HTX có quyền cung ứng dịch vụ, tạo việc làm ra thị trường.

Theo Thứ trưởng Đặng Huy Đông, mô hình HTX kiểu mới không có chuyện hợp tác hóa tài sản của xã viên, không tối đa hóa lợi nhuận của HTX mà hướng tới tối đa hóa lợi ích cho thành viên “chia lại chuỗi giá trị tốt hơn và hợp lý hơn cho người lao động”.

Cho ý kiến về viêc tại sao phải có chính sách hỗ trợ, ưu đãi dành riêng cho HTX, ông Nguyễn Minh Tú, Vụ trưởng Hợp tác xã (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) nêu: Đối tượng tham gia HTX phần đông là những người yếu thế, việc hỗ trợ của Nhà nước không gây ra bất bình đẳng mà là tạo điều kiện cho các thành viên HTX có thể cạnh tranh được trên thị trường và không ảnh hưởng đến các mô hình HTX cũ. Bên cạnh đó, để đảm bảo chính sách, ưu đãi phù hợp lĩnh vực, địa bàn, điều kiện phát triển từng thời kỳ thì nên để Chính phủ quy định chi tiết chính sách hỗ trợ, ưu đãi.

Liên quan đến việc Luật Hợp tác xã (sửa đổi) ban hành ảnh hưởng đến một số HTX thực chất là doanh nghiệp nhưng hoạt động mang danh HTX, ông Đặng Tiến Đông nêu quan điểm: Nếu đã là doanh nghiệp thì không nên mạo danh mình là HTX để hoạt động các doanh nghiệp dạng này nên trở lại là chính mình để hoạt động. Sau khi Luật Hợp tác xã (sửa đổi) ban hành chúng tôi dành một khoảng thời gian 3 năm để các HTX trá hình tự chuyển đổi về doanh nghiệp./.