Công nghệ GIS thế kỷ 21 hỗ trợ cuộc chiến toàn cầu chống COVID-19 như thế nào?

Cũng giống như dịch SARS năm 2002-2003 và cúm theo mùa, ngay khi dịch COVID-19 bùng phát, Tổ chức Y tế thế giới và chính phủ nhiều nước đã thiết lập hệ thống thông tin địa lý (GIS) và các ứng dụng dựa theo thời gian thực để lập bản đồ các trường hợp mắc bệnh và phản ứng trên mạng xã hội đối với sự lây lan dịch bệnh, lập bản đồ nguy cơ dự đoán bằng cách sử dụng dữ liệu du lịch dân cư, truy tìm và lập bản đồ quỹ đạo, mối liên hệ của siêu lây lan trong không gian và thời gian. Những ứng dụng này được đánh giá là cần thiết để giúp chính quyền và người dân phát hiện nguồn bệnh mới, động lực học dịch tễ học, cũng như trong việc định hình chính sách ứng phó.

Trên thực tế, các chuyên gia y tế từ lâu đã coi việc lập bản đồ thông thường, và gần đây là hệ thống thông tin địa lý (GIS), là công cụ quan trọng trong việc theo dõi và chống lại sự lây lan. Hình ảnh bản đồ sớm nhất về mối quan hệ giữa địa điểm và sức khỏe là vào năm 1694 nhằm ngăn chặn bệnh dịch hạch ở Italia. Công cụ này đã nở rộ trong 225 năm sau đó, phục vụ cho việc tìm hiểu và theo dõi các bệnh truyền nhiễm, chẳng hạn như sốt vàng da, dịch tả và đại dịch cúm năm 1918. Từ những năm 1960, khi hệ thống thông tin địa lý bằng máy tính ra đời, khả năng phân tích, hình dung và phát hiện các dạng bệnh tật đã tăng lên đáng kể.        

Ứng dụng địa lý xã hội và nền tảng dịch vụ công COVID-19 của Trung Quốc

Là một trong những quốc gia đầu tiên chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, song nhờ tận dụng tối đa việc ứng dụng những công nghệ tiên tiến, hiện đại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học dữ liệu, Trung Quốc đã từng bước khống chế được dịch bệnh và đưa cuộc sống trở lại bình thường. Ngay khi dịch bệnh bùng phát, Chính phủ Trung Quốc đã sử dụng hệ thống giám sát tích hợp công nghệ nhận dạng khuôn mặt và phần mềm đo nhiệt độ của SenseTime để xác định những người có thể bị sốt và có nhiều khả năng bị nhiễm virus SARS-CoV-2. Bên cạnh đó, Chính phủ Trung Quốc cũng đã phát triển một hệ thống giám sát có tên Health Code, sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) để xác định và đánh giá rủi ro của từng người dân thông qua phân tích dữ liệu lịch sử đi lại. Người dân có thể tìm thấy thông tin này bằng cách truy cập các ứng dụng phổ biến như WeChat hoặc Alipay để xem họ có nên cách ly hoặc được phép đến nơi công cộng. Ngoài ra, một đội kiểm soát tại những nơi công cộng sẽ có trách nhiệm quét mã QR trên điện thoại từng người để phát hiện những người có nguy cơ lây nhiễm.

Bảng điều khiển của Trung tâm Khoa học và Kỹ thuật Hệ thống Đại học Johns Hopkins

Hay như tại Mỹ, ngay từ tháng 2 năm ngoái khi dịch bệnh mới bùng phát, Đại học Johns Hopkins đã phát triển một bảng điều khiển trực tuyến (online dashboard) để trực quan hóa và theo dõi các trường hợp nhiễm bệnh được báo cáo hàng ngày; toàn bộ dữ liệu có thể tải xuống và in ra dễ dàng.

Dữ liệu về tình hình dịch bệnh được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, CDC Châu Âu, CDC Trung Quốc),… Bảng tin dashboard đã góp phần giúp công chúng nắm rõ hơn về tình hình dịch bệnh và tiếp cận với các nguồn dữ liệu minh bạch.

HealthMap: phân tích và lập bản đồ các nguồn không chính thức trực tuyến

Được thành lập vào năm 2006, HealthMap được điều hành bởi một nhóm các nhà nghiên cứu, dịch tễ học và nhà phát triển phần mềm tại Bệnh viện Nhi đồng Boston, Mỹ và sử dụng các nguồn trực tuyến để giám sát thời gian thực về những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng mới nổi. HealthMap đối chiếu dữ liệu bùng phát từ nhiều nguồn, bao gồm phương tiện truyền thông tin tức (ví dụ: qua Google Tin tức), phương tiện truyền thông xã hội, các cảnh báo chính thức đã được xác thực (ví dụ: từ WHO) và các tài khoản do chuyên gia quản lý.qq

Tương tự như HealthMap, BlueDot, một công ty Canada chuyên giám sát bệnh truyền nhiễm tự động cũng sử dụng máy học và kỹ thuật xử lý ngôn ngữ tự nhiên để sàng lọc các báo cáo tin tức bằng 65 ngôn ngữ, các bài đăng trên diễn đàn và blog, dữ liệu bán vé máy bay, v.v., để thu thập các dấu hiệu và tin tức về các sự kiện bất thường, đang diễn ra và các đợt bùng phát dịch bệnh có thể xảy ra. Công ty thuê các nhà dịch tễ học được đào tạo để phân tích thêm các kết quả bùng phát thu được bằng các phương tiện tự động trước khi phát hành chúng cho khách hàng của mình và được cho là một trong những công ty sớm nhất đưa tin về đợt bùng phát COVID-19 khi nó bắt đầu ở Trung Quốc.

HealthMap cũng cung cấp tính năng “bùng phát dịch bệnh gần tôi” thông báo cho người dùng cá nhân về các nguy cơ lây truyền dịch bệnh lân cận dựa trên vị trí hiện tại của họ như thu được từ trình duyệt Web / điện thoại thông minh của họ.

Trang tổng quan của Tổ chức Y tế Thế giới

WHO chỉ đạo và điều phối y tế quốc tế, chống lại các bệnh truyền nhiễm thông qua giám sát, chuẩn bị, ứng phó, và tất nhiên cũng áp dụng công nghệ GIS. Vào ngày 26/1/2020, WHO đã công bố Bảng điều khiển hoạt động ArcGIS cho COVID-19, bảng này cũng lập bản đồ và liệt kê các trường hợp nhiễm coronavirus và tổng số ca tử vong theo quốc gia và tỉnh của Trung Quốc, với các bảng thông tin về bản đồ và nguồn dữ liệu./.