Hùng kê quyền - võ gà truyền thống của người Việt

Lịch sử Việt Nam sản sinh ra nhiều vị tướng tài giỏi. Trong đó, nổi bật là Tây Sơn Tam kiệt (ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ). Mỗi người đều tinh thông thập bát ban võ nghệ và có những thế võ riêng biệt của mình.

Võ sư Phạm Quang Thịnh, phái Bình Định gia biểu diễn đòn đá bay của Hùng kê quyền, phỏng theo tư thế cất cánh tung cựa đá của con gà chọi.

Nhân xuân mới Đinh Dậu lại nhắc đến bài Hùng kê quyền lừng danh của võ phái Bình Định gia. Các thế võ của Hùng kê quyền dựa vào các động tác của con gà chọi, lúc nhu lúc cương, lúc cao lúc thấp tạo nhiều bất ngờ cho địch thủ.

Các tư thế của Hùng kê quyền do Nguyễn Lữ (1754-1787), người em út trong Tây Sơn Tam kiệt sáng tạo ra. Không giống như các anh, Nguyễn Lữ vốn là người mảnh khảnh. Từ nhỏ ông đã ham đọc sách về võ học và tập luyện các thế võ mới.

Theo quan niệm của Nguyễn Lữ, võ học Thiếu Lâm phần nhiều thiên về cường dương, có nhiều điểm không phù hợp với thể chất nhỏ bé của người Việt. Thêm vào đó, những môn võ xuất phát từ Thiếu Lâm phải mất hàng chục năm để tập luyện, không phù hợp với đặc điểm của binh gia là phải đào tạo nhanh để tham gia chiến đấu.

Trong Hùng kê quyền, ngón tay trỏ sử dụng để đâm, móc vào các nơi yếu hại của kẻ địch.

Trong một lần quan sát hai con gà chọi chiến đấu, Nguyễn Lữ nhận thấy một con to khỏe cường tráng, một con lại thấp bé nhưng linh hoạt. Mặc dù vậy, con to khỏe liên tục bị con thấp bé dồn ép, bởi các thế công liên tục và nhắm vào các chỗ hiểm. Từ quan sát này, Nguyễn Lữ đã lĩnh ngộ rồi tạo ra Hùng kê quyền.

Đặc điểm của Hùng kê quyền là thiên về độ biến ảo, linh hoạt, như những động tác của con gà chọi. bài Hùng kê quyền sử dụng ngón tay trỏ để đâm mô phỏng hình mỏ gà, và các ngón còn lại co vào như chiếc cựa gà.

Thủ pháp độc đáo như vậy lại nhằm vào những yếu điểm của đối thủ, như các huyệt đạo, ngực, hầu... khiến đối phương phải chịu những tổn thương nặng nề nếu trúng đòn.

Võ sư Phạm Quang Thịnh, môn phái Bình Định gia giải thích về Hùng kê quyền: "Cái tinh túy của Hùng kê quyền nằm ở độ chuẩn xác và biến ảo. Thế quyền đi như nước, nhanh nhạy và linh hoạt nhắm vào các chỗ yếu hại của địch thủ. Có khi ba bốn chiêu chỉ nhắm vào một điểm yếu hại, không cách nào đỡ xuể".

Cũng giống như các bài quyền khác của Bình Định gia, Hùng kê quyền cũng sử dụng một bài thơ thất ngôn bát cú để dễ nhớ, dễ học:

Hai gà đối chọi quyết tranh hùng

Đôi chân cùng bay móng hất tung

Trấn ải, thương vàng như cọp trắng

Giữ quan, kiếm bạc tựa thanh long

Tên độc lút hầu ngầm nơi mỏ

Ngoái đầu đâm ngực địch đến cùng

Chạy, nhảy, luồn, hụp xoay tứ phía

Mềm, cứng, yếu, mạnh ngầm ở trong./.