Câu chuyện tự tử bằng lá ngón nhiều năm nay luôn là nỗi ám ảnh khôn nguôi ở các bản làng vùng cao Lai Châu, bởi những cái chết bất thình lình từ những mâu thuẫn vụn vặn. Mặc dù đã được cơ quan chức năng và chính quyền các cấp vào cuộc quyết liệt, song những cái chết thương tâm vẫn xảy ra đau đớn và chưa có lời giải. 

Bản Po Chà, xã Nậm Xe là nơi sinh sống của đồng bào Dao, với 165 hộ, hơn 800 nhân khẩu.

Cầm tấm giấy khen học sinh giỏi của con gái trên tay, anh Dương ngân ngấn nước mắt, buồn rầu chia sẻ: Năm trước, khi C đang học lớp 7 trường xã thì đột ngột bỏ về nhà. Gia đình tưởng nó thương bố mẹ nghèo, vất vả nên xin nghỉ học sớm để ở nhà giúp làm nương nuôi các em nên đồng ý. Thời gian gần đây, biết nó thích đứa con trai ở bản bên. Không muốn con lấy chồng sớm và ở xa, nên gia đình đã ngăn cấm chuyện đi chơi đêm thì xảy ra chuyện.

Anh Tẩn Phù Dương nói: “Tối khuya đó thấy con gái sử dụng điện thoại để nhắn tin, tôi bảo cất điện thoại đi muộn rồi để mọi người đi ngủ. Sáng sớm hôm sau tôi đi chăn trâu đến trưa có chú đi tìm về bảo là con gái mất rồi. Có mẹ ở nhà nhưng mà về hỏi  ăn và chết lúc nào mẹ cháu cũng không biết”.

Từ ngày vợ mất vì ăn lá ngón, mọi công việc nhẹ nhàng hay nặng nhọc trong nhà đều đổ dồn lên đôi vai gầy guộc của ảnh Phàn A Văn.

Vượt qua con dốc dựng đứng ở bên kia sườn núi là câu chuyện buồn của gia đình anh Phàn A Văn. Từ ngày vợ anh là chị Lý Xa T tự tử bằng lá ngón, kinh tế gia đình vốn đã khó nay càng thêm khó. Công việc ruộng nương trước đây có vợ gánh vác cùng nay dồn hết lên đôi vai gầy guộc của anh. Ở cái tuổi hơn 40, nhưng anh trông như người 60 tuổi. Ngoài việc đồng áng nặng nhọc, giờ đây anh kiêm luôn bảo mẫu khi phải trông cháu và quán xuyến việc nhà cho vợ chồng cô con gái út đi làm ăn xa.

Ngồi thừ bên tấm ảnh của vợ, anh Phàn A Văn rơm rớm nước mắt kể lại nguồn cơn câu chuyện buồn của gia đình. Hai vợ chồng anh ở với vợ chồng cô con gái út.

Hiện nay đang là mùa mưa, cây lá ngón ở vùng cao Lai Châu phát triển xanh tốt khắp nơi, thâm chí ngay bìa rừng quanh nhà.

Một buổi chiều cuối tháng 2, cô con gái cả lấy chồng ở xã bên gọi điện về nhà hỏi thăm sức khỏe bố mẹ và thông báo hôm sau cả gia đình về nhà chơi. Gọi cho mẹ nhiều lần không được, cô con gái cả gọi điện cho em rể khi đó đang đi làm nương. Khi về tới nhà, chàng rể nói lại câu chuyện với mẹ. Chuyện tưởng chỉ có vậy, nhưng lập tức người mẹ ấy gọi điện mắng con gái, cho rằng con mình có tình ý với em rể và đi ăn lá ngón chết.

Anh Phàn A Văn chia sẻ: “Trước đây cuộc sống của gia đình cũng bình thường, nhưng đợt này vợ không giữ được nên ăn lá ngón chết. Bây giờ nhớ nó lắm, nhưng mà chết rồi chỉ biết nhìn cái ảnh thôi, nhớ trong lòng vì nó không sống được rồi. Từ ngày vợ nó chết cũng buồn, nên có ngày tôi ở nhà trông cháu, có ngày phải đi làm thuê để phụ con cháu. Cuộc sống kinh tế bây giờ của gia đình ăn bữa nào tính bữa đấy, tôi chỉ biết cố gắng trông con, trông cháu, nuôi lợn, nuôi gà và làm ruộng thôi”.

Những vụ việc tự tử bằng lá ngón ở bản Po Chà, cũng như các bản vùng cao ở Lai Châu từ trước tới nay đều phát sinh từ các mâu thuẫn như thiếu thốn kinh tế, ghen tuông, mâu thuẫn giữa các cá nhân trong gia đình. Lo ngại hơn là gần đây các vụ việc tự tử xuất hiện nhiều ở lứa tuổi vị thành niên, trong đó có cả học sinh tiểu học với những lý do rất đơn giản như: giận bạn, bố mẹ mắng, không muốn đi học...

Giải pháp hiện nay của tỉnh Lai Châu là đẩy mạnh tuyên truyền và phát huy vai trò các tổ hòa giải thôn bản.

Đã có một thời gian đồn biên phòng trên địa bàn phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức các chiến dịch triệt phá cây lá ngón, nhưng lá ngón là cây hoang dại, mọc rất nhanh nên rất khó để triệt hết. “Bản chúng tôi ở vùng sâu, vùng xa, trước đây hay xảy ra các trường hợp tự tử bằng lá ngón. Được Đồn Biên phòng, chính quyền địa phương có nhiều buổi tuyên truyền, qua đó các trường hợp tự tử đi ăn lá ngón cũng giảm. Thời gian tới chúng tôi sẽ tăng cường các buổi tuyên truyền qua các buổi họp bản để bà con hiểu biết hơn nữa”.

Theo thống kê chưa đầy đủ của cơ quan chức năng tỉnh Lai Châu, từ năm 2015 đến nay trên địa bàn đã xảy ra hơn 50 vụ tự tử bằng lá ngón và đã cướp đi sinh mạng của hơn 40 người. Điều đáng nói là các vụ tự tử chủ yếu xảy ra trong vùng đồng bào dân tộc Mông, Dao, Thái... ở vùng sâu, vùng xa và nhiều nhất vẫn là địa bàn các xã biên giới khó khăn, nơi trình độ dân trí của bà con còn hạn chế. 

Trước đây phụ nữ là nạn nhân chính của lá ngón thì nay đối tượng đã chuyển sang cả trẻ vị thành niên.

Thượng tá Lý Ngọc Linh, Đồn trưởng đồn Biên phòng Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ lo lắng cho biết: “Mặc dù các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương vào cuộc rất quyết liệt tuyên truyền bà con về tác hại của cây lá ngón nhưng hiệu quả đem lại chưa triệt để. Để giải quyết vấn đề này, tôi cho rằng việc phá nhổ ta vẫn tiến hành phá nhổ, nhưng đồng thời phải trú trọng tuyên truyền tới bà con về tác hại của cây lá ngón đối với cộng đồng. Cho dù là các mâu thuẫn to hay bé, các tổ hòa giải thôn bản phải nắm tâm tư, nguyện vọng của bà con để giải quyết thấu tình đạt lý”.

Trưởng bản Po Chà Phàn Tiến Ngân lo lắng trước sự phát triển tự nhiên của cây lá ngón .

Trong khi các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp tỉnh Lai Châu đang quyết liệt vào cuộc, thì hàng ngày những bụi dây leo lá ngón vẫn mọc quanh bản và kéo thêm những cái chết bất thình lình từ những suy nghĩ nông nổi của đồng bào vùng cao. Nỗi đau từ lá ngón vẫn hiện hữu và rất cần thêm những giải pháp tích cực hơn nữa để mang lại bình yên cho bản làng vùng cao./.

Ăn lá ngón, 4 học sinh ở Lai Châu phải cấp cứu

VOV.VN - Từ sáng sớm, nhóm các em đã rủ nhau bỏ học, trốn lên rừng chơi. Đến đầu giờ chiều nay các em mới về trường với vẻ mệt mỏi, chóng mặt, buồn nôn.