Tại buổi thảo luận tại hội trường ngày 11/11 về dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi), bà Nguyễn Thị Thủy - Vụ trưởng Pháp chế và Quản lý khoa học, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao – Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Kạn cho rằng, không phải cứ có yêu cầu bồi thường mới tổ chức xin lỗi công khai.

Bà Nguyễn Thị Thủy cho rằng, mặc dù các vụ án oan chiếm tỉ lệ rất ít trên tổng số các vụ án đã giải quyết song hậu quả gây ra là rất nghiêm trọng.

Bà Nguyễn Thị Thủy - Vụ trưởng Pháp chế và Quản lý khoa học, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao – Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Kạn

Có thể kể đến những vụ án oan điển hình như vụ án ông Trần Văn Thêm (ở Bắc Ninh) phải mang trên mình 46 năm trời oan sai. Hay vụ ông Huỳnh Văn Nén (ở Bình Thuận) cùng lúc phải chịu 2 bản án oan. Vụ ông Nguyễn Thanh Chấn (ở Bắc Giang) phải ngồi tù oan suốt 10 năm.

“Qua theo dõi công tác bồi thường, chúng tôi cảm thấy rất mừng vì cảm nhận được thái độ tích cực, cầu thị của cơ quan tố tụng trong công tác này”, đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Kạn cho hay.

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau trong đó có nguyên nhân về cơ chế pháp luật dẫn đến việc bồi thường oan trong một số vụ còn nhiều điều đáng suy nghĩ.

Theo bà Thủy, đầu tiên là việc tổ chức xin lỗi công khai người bị oan. Theo dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi), xin lỗi công khai là một khâu trong giải quyết yêu cầu bồi thường mới được diễn ra. Nếu người bị oan không yêu cầu bồi thường thì việc xin lỗi công khai không diễn ra.

“Chúng tôi cho rằng, việc đặt vấn đề như dự thảo là chưa phù hợp. Bởi lẽ, gốc của vấn đề ở đây là cơ quan của Nhà nước đã làm oan cho người vô tội. Việc người bị oan có yêu cầu cơ quan Nhà nước bồi thường hay không đó là việc khác, nhưng việc tổ chức xin lỗi công khai người bị oan là trách nhiệm Nhà nước phải làm mà không phụ thuộc vào việc người bị oan có yêu cầu hay không yêu cầu”, bà Thủy nêu quan điểm.

Vấn đề thứ hai được Vụ trưởng Pháp chế và Quản lý khoa học, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao nêu ra là trong tố tụng hình sự để phát hiện tội phạm.

Pháp luật trao cho các cơ quan tố tụng được quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế rất mạnh, nếu như áp dụng đúng thì có tác dụng tìm ra tội phạm. Nhưng nếu áp dụng sai thì hậu quả của nó rất nặng nề.

Bà Thủy đưa ra ví dụ, đó là việc chưa cần đến khi có bản án oan, phải ngồi tù oan mà ngay trong giai đoạn đầu của tố tụng, nếu cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố oan một người, bắt giam họ, tiến hành khám xét chỗ ở, còng tay dẫn đi trước sự chứng kiến của đông đảo xóm giềng, thì tổn thương đối với họ và gia đình họ là rất lớn.

Bởi vậy bà Thủy cho rằng: “Nếu chúng ta đặt vấn đề yêu cầu phải có yêu cầu bồi thường mới xin lỗi công khai, còn không có yêu cầu bồi thường thì không tổ chức xin lỗi thì không hợp với đạo lý”.

Phải chủ động xin lỗi công khai nếu gây oan sai

Bởi vậy, đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Kạn đề nghị cần quy định rõ trong Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi) là, mọi trường hợp làm oan, cơ quan tố tụng phải tổ chức xin lỗi công khai mà không phụ thuộc vào việc họ có yêu cầu bồi thường hay không.

Bên cạnh đó, thủ tục xin lỗi cần quy định rõ trong dự án luật này, bởi một trong những vấn đề dẫn đến việc xin lỗi oan sai mang tính hình thức như thời gian vừa qua là do luật hiện hành của chúng ta chưa quy định rõ vấn đề xin lỗi công khai dẫn tới việc, thời gian giam oan 4 năm nhưng việc xin lỗi chỉ trong 5 phút đã khiến cho người bị oan bật khóc ngay sau khi tuyên bố kết thúc buổi lễ.

Đối với việc xác định khoản thiệt hại, theo dự thảo có 5 nhóm thiệt hại mà Nhà nước bồi thường cho người bị oan.

Tuy nhiên, dự thảo đặt nguyên tắc, Nhà nước chỉ bồi thường cho người bị oan khi có yêu cầu.

Việc quy định như dự án luật là mọi khoản thiệt hại phải có yêu cầu của người bị oan thì Nhà nước mới bồi thường được liệt kê trong điều 27 của dự án luật là không phù hợp.

Tại điều 27 quy định, mỗi ngày bị giam oan, một ngày bị tù oan được tính bằng 5 ngày lương cơ sở (275.000 đồng). Tử hình oan thì được tính 365 ngày lương cơ sở.

“Chúng tôi cho rằng đây là thiệt hại nghiêm trọng nhất, trực tiếp nhất cho việc hàm oan gây ra. Nếu đặt yêu cầu phải có yêu cầu mới được bồi thường, không có yêu cầu không bồi thường là chưa thể hiện được sự thật tâm, thực lòng bù đắp cho người bị oan. Do đó tôi xin đề nghị, đối với những thiệt hại quy định tại điều 27 của dự án luật, cần quy định đây là điều đương nhiên Nhà nước phải bồi thường cho người bị oan, không cần họ phải có yêu cầu”, bà Thủy nêu vấn đề.

Ngoài ra, bà Thủy cho rằng, trong giải quyết vụ án chống oan sai, theo quy định của pháp luật quá trình giải quyết của một vụ án trải qua nhiều giai đoạn với nhiều cơ quan khác nhau. Tòa án không thể xét xử nếu không có cáo trạng truy tố của VKS, cũng như VKS chưa thể truy tố nếu như chưa có kết quả điều tra của cơ quan điều tra.

Tuy nhiên, dự án luật lại đang xử lý theo hướng, trong trường hợp xảy ra oan sai, thì không phải tất cả các cơ quan liên quan đến quá trình làm ra oan đó phải chịu trách nhiệm đứng ra bồi thường mà dự án luật lại quy định cơ quan làm oan cuối cùng trong quy trình đó phải đứng ra bồi thường và xin lỗi người bị oan.

Dẫn chứng vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang, bà Thủy cho hay, đối với vụ án này cơ quan điều tra đã khởi tố, bắt giam ông Chấn 2 tháng.

Sau đó là kết luận điều tra của cơ quan công an, ông Chấn phạm tội giết người.

Chuyển sang giai đoạn truy tố, VKS tiếp tục giam ông Chấn 2 tháng và truy tố ông Chấn ra tòa.

Tòa án đã mở phiên tòa xét xử và tuyên ông Chấn phạm tội giết người với mức phạt tù Chung thân. Sau này, ông Nguyễn Thanh Chấn được xác định là bị oan.

Bà Thủy trình bày: “Đối với trường hợp này theo dự án luật, tòa án được xác định là đối tượng làm hàm oan, do vậy chỉ có tòa án đứng ra chịu trách nhiệm giải quyết bồi thường và chỉ có những thẩm phán xét xử vụ án đó phải đứng ra bồi hoàn là chưa hết trách nhiệm”.

Quan điểm của bà Thủy là, tất cả các cơ quan góp phần làm oan người vô tội đều phải chịu trách nhiệm bồi thường.

“Tôi cho rằng, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tố tụng trong giải quyết vụ án hướng tới nền tư pháp không có oan sai cần xác định là một trong những mực tiêu hướng tới của luật này bởi vì có những điều chúng ta không thể bồi thường được cho người dân, đó là niềm tin của người dân vào công lý bị mất mát”, bà Thủy kết thúc trình bày của mình tại buổi thảo luận tại hội trường./. 

Đại biểu Quốc hội: Oan sai do vi phạm tố tụng

VOV.VN -Án oan sai lại gây ra hậu quả dư luận rất lớn, ảnh hưởng đến niềm tin của quần chúng nhân dân vào các cơ quan tiến hành tố tụng.