Chăm sóc phụ nữ mang thai trong bối cảnh dịch bệnh Zika

Như tin đã đưa, ngay sau khi công bố có 2 trường hợp mắc zika tại Việt Nam, Cục quản lý Khám chữa bệnh đã tổ chức cuộc họp khẩn với các chuyên gia y tế về việc ban hành Hướng dẫn phòng chống lây truyền virus Zika bảo đảm an toàn truyền máu.

Hội đồng chuyên môn bao gồm các chuyên gia thuộc lĩnh vực huyết học truyền máu, sản khoa, xét nghiệm, dịch tễ…..do GS.TS Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện huyết học Truyền máu Trung ương làm Chủ tịch Hội đồng.

Virus Zika thuộc họ Flavivirus, do muỗi Aedes truyền cho người – là loại muỗi gây dịch Sốt xuất huyết Dengue. Ngoài đường lây truyền do muỗi, virus Zika có thể truyền qua đường máu, quan hệ tình dục không an toàn.

Thời kỳ ủ bệnh có thể kéo dài từ vài ngày đến 2 tuần. Chỉ khoảng 20% người nhiễm virus Zika có biểu hiện triệu chứng lâm sàng như sốt, nhức đầu, ban đỏ, đau mắt, đau cơ, đau khớp, mệt mỏi. Có thể phát hiện virus bằng xét nghiệm RNA trong máu, nước tiểu, nước bọt và tinh dịch.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, triệu chứng của bệnh do virus Zika rất nhẹ, nhẹ hơn rất nhiều so với bệnh sốt xuất huyết. Bệnh này thường tự khỏi và có tới 80% bệnh nhân không có biểu hiện triệu chứng. Do vậy, người dân không nên quá lo lắng. 

Đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất của dịch bệnh này là phụ nữ mang thai vì virus Zika có thể làm cho thai nhi bị teo não gây hội chứng đầu nhỏ. Tuy nhiên, chúng ta cũng không quá lo lắng khi mắc bệnh. Điều cần quan tâm nhất hiện nay là sự nghi ngờ về mối quan hệ giữa việc nhiễm virus Zika với hội chứng teo não, đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh. Chính vì vậy, Việt Nam cần tuyên truyền, giáo dục cho phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của thai kỳ hoặc phụ nữ có kế hoạch mang thai phải đề phòng muỗi đốt bằng các biện pháp phòng hộ như: thoa kem chống muỗi, ngủ màn hoặc mặc quần áo dài tay…”.

Người dân không nên hoang mang về bệnh do virus Zika

Theo GS.TS Nguyễn Anh Trí, người dân không nên hoang mang về bệnh do virus Zika. Căn bệnh này hiện chưa ghi nhận trường hợp nào tử vong. Hiện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nghi ngờ về mối liên quan giữa nhiễm virus Zika và hội chứng não nhỏ ở trẻ sinh từ các bà mẹ nhiễm virus Zika trong thời gian 3 tháng đầu của thai kỳ. cũng như chưa có bằng chứng về việc lây truyền virus Zika qua sữa mẹ.

Theo Dự thảo hướng dẫn bảo đảm an toàn truyền máu phòng chống lây nhiễm do vi rút Zika cũng lưu ý vấn đề đảm bảo an toàn truyền máu cho đối tượng phụ nữ mang thai, đặc biệt ở 3 tháng đầu thai kỳ. Tuy nhiên theo các chuyên gia,  số lượng người cần truyền máu ở đối tượng mang thai cũng sẽ rất ít. 

Với đối tượng này, nếu cần truyền máu thì nên sử dụng hoặc máu và chế phẩm máu lấy từ vùng không có dịch như quy định trên và đã được lưu trữ trên 14 ngày;hoặc máu và chế phẩm máu đã được bất hoạt virus; hoặc máu và chế phẩm máu đã được sàng lọc virus Zika.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng hướng dẫn phòng ngừa lây truyền virus Zika trong hiến máu như trì hoãn hiến máu tạm thời tối thiểu 28 ngày đối với những người đã được chẩn đoán khẳng định nhiễm virus Zika; tất cả những người ở trong vùng dịch, có xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu, triệu chứng lâm sàng sốt, nhức đầu, phát ban, viêm kết mạc, đau cơ, đau khớp, mệt mỏi; các triệu chứng nghi ngờ Sốt xuất huyết Dengue với xét nghiệm Dengue âm tính. (hướng dẫn quốc gia về chẩn đoán và điều trị nhiễm vi rút Zika); người có quan hệ tình dục không an toàn với người có chẩn đoán nhiễm virus Zika và/hoặc với người có xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu lâm sàng có liên quan.

Tất cả những người đã hiến máu, cần được hướng dẫn cách thông báo nhanh chóng, kịp thời cho các cơ sở tiếp nhận hiến máu về những dấu hiệu, triệu chứng lâm sàng  mới xuất hiện ở người hiến máu trong vòng 14 ngày sau khi hiến máu…  Đối với những đơn vị máu tiếp nhận ở vùng có dịch, nghi ngờ có dịch chỉ được sử dụng sau khi đã lưu trữ từ 14 ngày trở lên.

Cách chăm sóc và xử trí đối với phụ nữ mang thai:

Tiêu chí để một phụ nữ mang thai cần được xét nghiệm phát hiện virus Zika: Những phụ nữ có đủ các yếu tố sau đây nên được xét nghiệm phát hiện virus Zika:

-Mang thang trong 3 tháng đầu

- Đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch hoặc chồng/bạn tỉnh có xét nghiệm virus Zika (+).

-Có dấu hiệu sốt hoặc phát ban và  có ít nhất các triệu chứng sau: đau mỏi cơ khớp, viêm kết mạc.

Phụ nữ đang mang thai hoặc dự định có thai lưu ý:

Bộ Y tế khuyến cáo phụ nữ có thai cần áp dụng các biện pháp phòng chống muỗi đốt để tránh lây truyền virus Zika và khám thai định kỳ.

Phụ nữ có thai hoặc dự định có thai không nên đi đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết. Đối với phụ nữ có thai tại vùng dịch hoặc/và đi về từ vùng có dịch nếu có triệu chứng như sốt, phát ban hoặc các dấu hiệu khác của bệnh cần đến cơ sở y tế để chủ động khai báo về tiền sử đi lại và được khám, tư vấn.

Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch mà có sốt hoặc phát ban và có ít nhất một trong các triệu chứng như đau mỏi cơ/khớp, viêm kết mạc mắt cần xét nghiệm để phát hiện virus Zika.

Vợ, chồng, bạn tình đang sống hoặc trở về từ vùng dịch nếu có ý định mang thai cần đến cơ sở y tế để khám, tư vấn trước khi quyết định mang thai…/.