Doanh nghiệp nặng gánh: Lô hàng 165 triệu, mất 134 triệu phí kiểm tra

Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa có báo cáo Chính phủ về tình hình thực hiện Nghị quyết số 19/2016 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia 2 năm 2016-2017, định hướng 2020. Trong đó, nội dung về quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu được đánh giá vẫn là gánh nặng đối với doanh nghiệp.

Nhiều Bộ vẫn chưa chủ động cải thiện

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá, thực tế công tác quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hoá nhập khẩu 9 tháng qua chưa có sự cải thiện (ngoại trừ một số ít lĩnh vực như kiểm dịch thực vật,…). Việc quản lý và kiểm tra chuyên ngành quá mức cần thiết vẫn đang là trở ngại, gây khó khăn, tốn kém thời gian, chi phí và gây bức xúc trong doanh nghiệp.

Chẳng hạn, Nghị quyết 19 yêu cầu 10 Bộ (gồm các Bộ: Tài chính, Công thương, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Giao thông Vận Tải, Công an, Y tế, Thông tin và Truyền thông, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng) rà soát, đánh giá, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hoá xuất nhập khẩu, nhưng mới chỉ có rất ít Bộ (gồm Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Giao thông vận tải) chủ động triển khai thực hiện, còn lại các Bộ về cơ bản chưa quan tâm đúng mức tới nhiệm vụ hết sức quan trọng này.

Một số quy định về quản lý chuyên ngành được sửa đổi, bổ sung, nhưng chưa đáp ứng đúng yêu cầu của Nghị quyết; chưa giải quyết được vấn đề, gây bức xúc cho doanh nghiệp. Điển hình như Thông tư 37/2015/TT-BCT ngày 30/10/2015 của Bộ Công thương quy định về mức giới hạn và việc kiểm tra hàm lượng formaldehyt và amin thơm chuyển hóa từ thuốc nhuộm azo trong sản phẩm dệt may.

Hay như tỷ lệ lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành, báo cáo mới đây của Bộ Tài chính cho thấy tỷ lệ các lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành cao, trung bình chiếm 30% tổng số lô hàng. Tỷ lệ này còn cao hơn ở các cửa khẩu lớn (ví dụ tỷ lệ tại hải quan TPHCM là 35%, Bình Định 31%,…), và không giảm so với năm trước. Số lượng lô hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành trên thực tế là rất lớn.

Cùng với đó, thời gian kiểm tra chuyên ngành cơ bản chưa có sự cải thiện. Kết quả đo thời gian thông quan tại một số hải quan cửa khẩu cho thấy, thời gian kiểm tra chuyên ngành vẫn kéo dài, ví dụ, tại hải quan Cần Thơ là 13,6 ngày (chiếm 78%); Đà Nẵng 19 ngày; Bình Định 18 ngày. Một số mặt hàng kiểm tra chất lượng có thời gian kiểm tra dài hơn nhiều như: thiết bị y tế 40 ngày; kiểm tra hiệu suất năng lượng 43 ngày; kiểm tra chất lượng xe cứu hoả, cứu thương 79 ngày.

Chi phí không chính thức có biểu hiện tăng

Một nhức nhối khác, theo đánh giá của Bộ KHĐT, chi phí quản lý, kiểm tra chuyên ngành không giảm so với năm trước và chi phí không chính thức có biểu hiện tăng hơn. Rất khó điều tra được tổng chi phí mà doanh nghiệp phải trả cho kiểm tra chuyên ngành, nhưng chắc chắn là gánh nặng lớn đối với doanh nghiệp; tiêu tốn hàng nghìn tỉ mỗi năm.

Đơn cử một doanh nghiệp nhập khẩu lô hàng 8 máy làm mát trị giá 8.000 USD, tương đương khoảng 165 triệu đồng, nhưng chi phí thử nghiệm, kiểm tra chất lượng lên đến 134 triệu đồng (thử nghiệm tại Quantest 1), chưa kể chi phí vận chuyển. Có doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu thuỷ sản một năm chi phí khoảng 6 tỉ đồng cho việc thực hiện kiểm tra chất lượng hàng thuỷ sản (do Nafiquad kiểm tra).

Theo khảo sát và phản ánh của doanh nghiệp năm 2015 và 2016, mức chi phí kiểm tra chuyên ngành tối thiểu cho một tờ khai gồm: phí kiểm dịch là 1 triệu đồng, kiểm tra chất lượng và an toàn thực phẩm là 2 triệu đồng. Tổng số chi phí cho việc thực hiện thủ tục kiểm tra chuyên ngành riêng đối với hàng hoá nhập khẩu làm thủ tục tại hải quan TPHCM năm 2015 khoảng hơn 1.136,5 tỉ đồng. Chi phí này chưa bao gồm phí cấp giấy phép và các loại giấy tương tự; chi phí tiền vay; chi phí lưu kho bãi; chi phí lao động, ngày công; và các chi phí cơ hội khác.

Bên cạnh đó, theo đánh giá của Bộ KHĐT, vẫn còn tình trạng chồng chéo trong quản lý, kiểm tra chuyên ngành. Đó là còn khá phổ biến tình trạng một mặt hàng bị điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật (Luật, Nghị định, Thông tư) trong cùng lĩnh vực hoặc thuộc các lĩnh vực khác nhau dẫn đến phải chịu sự quản lý của nhiều Bộ, với các cách quản lý khác nhau. Thậm chí, có mặt hàng chịu sự quản lý khác nhau của các đơn vị trong cùng một Bộ.

Hơn nữa, việc quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa nhập khẩu chủ yếu là tiền kiểm, thực hiện trước khi thông quan; kiểm tra chuyên ngành quá mức cần thiết, kiểm tra theo lô hàng (chưa áp dụng quản lý rủi ro, quản lý trên cơ sở đánh giá sự tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp), dẫn tới kéo dài thời gian, tốn kém nhiều chi phí, gây bức xúc cho doanh nghiệp.

Đáng chú ý là việc ứng dụng công nghệ thông tin trực tuyến trong quản lý, kiểm tra chuyên ngành rất hạn chế. Hầu hết các Bộ vẫn áp dụng hình thức thủ công, giấy tờ trong tiếp nhận và trả kết quả kiểm tra. Thực tế, cổng thông tin một cửa quốc gia đã đi vào hoạt động, đến nay đã có 10 Bộ tham gia thực hiện kết nối 31/khoảng 100 thủ tục quản lý, kiểm tra chuyên ngành, nhưng đa số là các thủ tục không phổ biến, vì thế hiệu quả cải cách thấp./.